حضانت چیست؟
کلمه حضانت در لغت به معنی نگهداری است.برخی از فقهای امامیه در تعریف حضانت چنین گفته اند:«حضانت عبارتست از ولایت و سلطنت بر تربیت و متعلقات آن از قبیل نگهداری کودک ،گدراندن اودر بستر ،سرمه کشیدن ،پاکیزه کردن ،شستن جامه های او و مانند آن».
به تعبیری دیگر می توان گفت :حضانت نگهداشتن طفل ،مواظبت و مراقبت او و تنظیم روابط او با خارج است ،با رعایت حق ملاقات که برای خویشان نزدیک طفل شناخته شده است.
حضانت در درجه اول باپدر و مادر است که طفل را به دنیا آورده اند و این تکلیف تا زمانی که طفل به سن بلوغ نرسیده است باقی است.
شرایط حضانت
منظور از شرایط حضانت شرایطی است که شخصی که نگهداری طفل به او واگذار می شود باید در اون وجود داشته باشد.پس حضانت را باید به کسی واگذار کرد که شایستگی و توانائی برای انجام این کار را داشته باشد .به گفته وکیل حضانت در اصفهان حامد امیری شخص که حضانت طفل را بر عهده میگیرد باید بر اساس قانون دارای شرایط زیر باشد:
1.بلوغ:شخص نابالغ که خود نیاز به نگهداری دارد نمیتواند عهده دار حضانت شود.
2.عقل:کسی که نگهداری طفل به او واگذاار می شود باید عاقل باشد .بدیهی است که هیچگاه نمیتوان حضانت را به دیوانه واگذار نمود و از این لحاظ فرقی بین مادر و پدر وجود ندارد .
3.توانایی عملی:در مورد این شرط نص صریحی در قانون دیده نمیشود ولی بدیهی است که نمیتوان حضانت را به کسی که توانایی انجام آن را ندارد محول نمود .البته در ماده 1173 ق . م به ا اشاره شده که اگر در اثر مواظبت یا انحطاط اخلاقی کسی که حضانت با اوست صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل به خطر بیفتد ،دادگاه می تواند حضانت را به دیگری واگذار کند.
4.شایستگی اخلاقی:در مورد این شرط هم نص صریح قانونی وجود ندارد لیکن میتوان از ماده 1173 ق. م استنتاج کرد .
5.عدم ازدواج مادر با شخص دیگر:طبق ماده 1170 قانون مدنی که مبنی بر فقه امامیه است، مادر تا زمان دارای حق حضانت است که شوهر دیگر اختیار نکرده باشد و ازدواج مادر با شخص غیر از پدر طفل مانع حضانت است،زیرا ممکن است مادر نتوان از کودک چنانچه که باید از کودک نگهداری نماید.
معهذا با توجه به مواد 12و 13 قانون حمایت خانواده دادگاه میتواند ،در صورت مصلحت طفل حضانت طفل را به مادری که ازدواج کرده واگذار نماید یا اورا در سمت حضانت باقی بگذارد که تصمیم در این مورد با دادگاه است.
6.اسلام:کافر نمیتواندحضانت طفل مسلمان رابه عهده بگیرد ،طبق آیات و روایات موجود : واگذار کردن
اشخاصی که عهده دارحضانت هستند
حضانت حق و تکلیف طبیعی و قانونی پدر و مادر است که طفل را به دنیا آورده اند و این تکلیف تازمانی که طفل به سن بلوغ نرسیده است باقی است.زمانی که پدر و مادر با یکدیگر زندگی می کنند حضانت برعهده ی هر دوی آن هاست،اما«برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی میکنند ,مادر تا سن هفت سالگی اولیت دارد و پس از آن با پدر است».(ماده 1169 ق.م) علت فرق گذاشتن بین پدر و مادر در امر حضانت را چنین توجیه کرده اند که طبق ماده (1105 ق.م)در خانواده ایرانی و در روابط زوجین ریاست خانواده با شوهر است و دارای ولایت قهری نسبت به اطفال خود است،به همین دلیل جز در سال های نخستین طفل که احتیاج بیشتری به مواظب و مراقبت مادر دارد،باید نگهداری او به پدر واگذارشود .
سلب حضانت ازدارنده ی اولیت
چگونه میتوانیم حضانت طفل را از دارنده حضانت بگیریم؟این سوال جز متداول ترین سوالات است که هر پدر مادری که از همسر خود جدا شده اند برایشان پیش می آید ،طبق تبصره ماده 1169 قانون مدنی :بعد از هفت سالگی در صورت وجود اختلاف ، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می باشد .همچنین در صورتی که برای یکی از والدین مشکلی پیش آید از قبیل عدم صلاحیت در نگهداری طفل یا اعتراض یکی از والدین در نحوه نگهداری طفل امکان تغییر صاحب حضانت وجود خواهد داشت .و ماده 1169 ق. م به هیچ عنوان امری نیست یعنی میتوان برخلاف آن توافق کرد و توافق برخلاف آن امکان پذیر است و دادگاه می تواند بنا به مصالحی خلاف آن را حکم دهد.
همچنین در قانون مدنی امکان سلب حضانت از کسی که دارای اولیت باشد پیش بینی شده است .ماده 1173 ق.م مقرر داشته است:«هر گاه در اثرعدم مواظب یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست ، صحت جسمانی و یاتربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد،محکمه میتواند به تقاضای اقربای طفل یابه تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضائی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند ،اتخاذ کند.
موارد ذیل از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین است:
1.اعتیاد زیان آور به الکل ،موادمخدر و قمار 2.اشتهار به فساداخلاق و فحشا 3.ابتلا به بیماریهای روانی با تشخیص پزشکی قانونی 4.سوءاستفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضداخلاقی مانند فساد و فحشا ،تکدی گری و قاچاق 5.تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف .»
بنابراین دادگاه می تواند ، با شرایط مذکور در ماده فوق حضانت را از پدر یا مادر که حق تقدم دارند گرفته، به دیگری یا به شخص ثالث واگذار نماید.به طور مثال :اگر مادری که حضانت طفل با اوست فساد اخلاقی داشته باشد یا پدری که طفل تحت حضانت اوست اورا به قاچاق تریاک یا هر نوع مواد مخدر دیگری مجبور میکند دادگاه میتواند حضانت را به شخص دیگری محول نماید .در نتیجه در صورتی که تصمیم درست برای فرزند شما گرفته نشود تأثیرات بدی در آینده ی طفل خواهد داشت بدین دلیل دریافت مشاوره از وکیل حضانت در اصفهان حامد امیری میتواند کمک زیادی به حل مسایل حقوقی شما انجام دهد.
قانون حمایت خانواده درموردحضانت
طبق ماده 12 قانون حمایت خانواده:«در کلیه مواردی که اختلاف زناشوئی منجربه صدورگواهی عدم امکان سازش می شود ،دادگاه چگونگی نگهداری اطفال و میزان نفقه ی ایام عده را با توجه به وضع اخلاقی و مالی طرفین و مصلحت اطفال معین و مقرر می کند .دادگاه مکلف است ضمن صدور گواهی عدم امکان سازش ،تکلیف نگهداری فرزاندان را پس از طلاق تعیین کند و اگر قرار باشد فرزندان نزد مادر یا شخص دیگری بمانند ،ترتیب نگهداری و میزان هزینه ی آنان را مشخص سازد…اطفالی که والدین آنان قبل از تصویب این قانون از یکدیگر جداشده اند ،در صورتی که به طریق اطمینان بخشی ترتیب هزینه نگهداری و حضانت آنان داده نشده باشد ،مشمول مقررات این قانون خواهند شد.»
توضیح اینکه:باتوجه به ماده 12 قانون حمایت خانواده هروقت زن و شوهر جدا از یکدیگر زندگی می کنند ،بدون اینکه گواهی عدم امکان سازش صادر شده باشد یا مسأله طلاق مطرح باشد مقررات قانون یادشده قابل اجرا نیست. لیکن روح قانون و مصلحت طفل اقتضا می کند که به طور کلی اختیار تعیین شخص مناسب برای حضانت، در صورت بروز اختلاف ، به دادگاه واگذار شود ، اعم از این که مسأله طلاق و صدور گواهی عدم امکان سازش برای آن در میان باشد یانه.
ماده 13 قانون حمایت خانواده:«در هر مورد که دادگاه حسب اعلام یکی از والدین یا اقربای اطفال و یا دادستان شهرستان تشخیص دهد که تجدید نظر راجع به حضانت طفل ضرورت دارد،نسبت به تصمیم قبلی خود تجدیدنظر خواهدکرد .در این موارد,دادگاه می تواند حضانت طفل را به هر کس که مقتضی بداند محول کند ولی در هر حال هزینه ی حضانت به عهده کسی است که به موجب تصمیم دادگاه مکلف به پرداخت می شود.»بنابراین کافی است که دادگاه شخصی را اعم از پدر یا مادر یا شخص ثالث برای حضانت مناسب یا مناسب تر تشخیص دهد تا بتواند نگهداری طفل را به او بسپارد .بنا به نظر وکیل حضانت در اصفهان حامد امیری این ماده دست دادگاه را بازکرده و دیگر نیازبه اثبات شروط «در معرض خطر بودن صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل » وجود نداردو دست قاضی بازتر شده است.
فوت پدریامادری که عهده دارحضانت است
هرگاه پدر یا مادری که حضانت طفل به او واگذار شده است فوت کند(به طور مثال پدر فوت کند مادر زنده باشدیا بلعکس)حضانت ساقط می شود و حضانت طفل با آن دیگری که زنده است خواهد بود .ماده1171 قانون مدنی بیان کرده است که:«در صورت فوت یکی از ابوین حضانت طفل با آنکه زنده است خواهد بود، هر چند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد.»مقصود این است که اگر پدر طفل برای فرزندان خود وصی معین کرده باشد ،در صورت فوتش حضانت برعهده مادر خواهد بود نه وصی منصوب.
حضانت طفل بعد از فوت پدرو مادر (هردونفر)
هرگاه پدر و مادر طفل مرده یا فاقد شرایط لازم جهت نگهداری طفل باشند،حضانت بر عهده چه کسی خواهد بود؟پس از پدر و مادر حضانت با جد پدری طفل خواهد بود زیرا حقوق ایران جد پدری را ولی قهری
و نماینده ی قانونی طفل قرارداده و اداره ی امور کودک را به او محول کرده است (مواد 1181و 1183 ق.م) پس جد پدری بر دیگران مقدم است.در صورت فقدان جد پدری باید حضانت را به وصی منصوب از طرف پدر یا جد پدری ،در صورتی که چنین اختیاری به او داده شده باشد واگذار کرد.
هر گاه طفل نه پدر نه مادر داشته باشد نه جد پدری و نه وصی منصوب ،حضانت او با کیست؟ یا به طور دیگر اگر طفلی کسی را نداشته باشد حضانت او با چه کسی است؟در حقوق امروزه نمیتوان خویشان نزدیک رابه حضانت ملزم کرد لیکن به موجب ماده 1235 قانون مدنی «مواظبت شخص مولی علیه و نمایندگی او در کلیه ی امور مربوط به اموال و حقوق مالی او با قیم است.»
مهسا صحرایی وکیل حضانت در اصفهان
مهسا صحرایی مجرب ترین وکیل حضانت در اصفهان دانش آموخته رشته حقوق خصوصی و مشاوره در انواع دعاوی حقوقی ،کیفری،خانواده، بیمه، تجاری، تعزیرات، اداره کار، شهرداری و امور گمرکی همچنین انجام نخصصی امور قراردادها و شرکت هابا تکیه بر اطلاعات علمی و تهعد کاری می باشد.
