سفته یک سند تجاری معتبر است، اما در صورت عدم رعایت مقررات قانونی یا عدم پیگیری به موقع، بی‌اعتبار میشود. این بی‌اعتباری میتواند از ابتدا به دلیل نقص شکلی در سفته رخ دهد یا به مرور زمان و با عدم انجام اقدامات لازم، مزایای قانونی خود را از دست بدهد.
سفته به عنوان یکی از مهم‌ترین اسناد تجاری در نظام حقوقی ایران، نقشی کلیدی در تسهیل مبادلات اقتصادی و ایجاد تعهدات مالی ایفا می‌کند. از قراردادهای کلان تجاری گرفته تا تضمین‌های شغلی و معاملات روزمره، حضور سفته محسوس است. با این حال، اعتبار و قابلیت وصول این سند به شدت به رعایت دقیق قوانین و مقررات مربوطه بستگی دارد. ناآگاهی از شرایطی که میتواند منجر به بی‌اعتبار شدن سفته شود، خواه برای صادرکننده و خواه برای دارنده، پیامدهای حقوقی و مالی جدی به همراه خواهد داشت.
در این مقاله جامع، به تحلیل و بررسی تمامی سناریوهایی می‌پردازیم که چگونه سفته بی‌اعتبار میشود، با تفکیک دقیق بین بی‌اعتباری شکلی (ناشی از نقض قوانین صدور) و بی‌اعتباری تجاری (از دست دادن مزایای قانونی و مرور زمان)، تا اطلاعاتی دقیق و کاربردی برای مخاطبان فراهم آوریم و به آن‌ها در حفظ حقوق خود یاری رسانیم.
سفته چیست و ارکان اولیه اعتبار آن کدامند؟
سفته، سند تجاری است که به موجب آن، شخص صادرکننده متعهد میشود مبلغ معینی را در موعد مقرر یا عندالمطالبه، به شخص دارنده سفته یا به حواله‌کرد او پرداخت کند. این سند برخلاف چک، لزوماً نیاز به حساب بانکی ندارد و میتواند بین افراد عادی نیز رد و بدل شود. اعتبار سفته در نظام حقوقی ایران از قانون تجارت نشأت می‌گیرد و مزایای خاصی را برای دارنده آن فراهم می‌آورد، از جمله مسئولیت تضامنی ظهرنویسان و امکان توقیف اموال صادرکننده بدون نیاز به تأمین خواسته، در صورت واخواست به موقع.
ارکان ضروری سفته مطابق ماده ۳۰۸ قانون تجارت
طبق توضیحات بهترین وکیل کیفری اصفهان برای اینکه یک سفته از نظر قانونی معتبر باشد و از مزایای اسناد تجاری بهره‌مند شود، لازم است که تمامی مندرجات زیر به درستی و بدون نقص در آن قید شده باشند:
- مهر یا امضای صادرکننده: این رکن، اساسی‌ترین شرط برای ایجاد تعهد است. سفته بدون امضا، فاقد اعتبار تجاری بوده و صرفاً یک برگه عادی محسوب میشود.
- تاریخ صدور سفته (روز، ماه، سال به عدد): تاریخ صدور برای تعیین مهلت واخواست و محاسبه مرور زمان حقوقی سفته حیاتی است. عدم درج تاریخ صدور میتواند مزایای تجاری سفته را زائل کند.
- مبلغ معین: مبلغ مورد تعهد باید به صورت کامل، هم به عدد و هم به حروف، و بدون ابهام در سفته درج شود. در صورت وجود اختلاف بین مبلغ عددی و حروفی، مبلغ کمتر معتبر خواهد بود.
- نام یا عنوان گیرنده وجه (در صورت عدم صدور در وجه حامل): اگر سفته در وجه شخص خاصی صادر شده باشد، نام کامل گیرنده (شخص حقیقی یا حقوقی) باید قید شود. در غیر این صورت، سفته در وجه حامل تلقی میشود و هر کس آن را در دست داشته باشد، میتواند مطالبه کند.
- تاریخ سررسید (در صورت عدم ذکر، عندالمطالبه محسوب میشود): تاریخ سررسید، موعد پرداخت مبلغ سفته را مشخص می‌کند. در صورت عدم درج تاریخ سررسید، سفته عندالمطالبه محسوب شده و دارنده میتواند هر زمان که بخواهد، مبلغ آن را مطالبه کند.
رعایت دقیق این موارد در هنگام صدور سفته، تضمین‌کننده اعتبار و قابلیت وصول آن در آینده خواهد بود. عدم توجه به هر یک از این ارکان میتواند به بی‌اعتبار شدن سفته از نظر شکلی منجر شود.
دلایل بی‌اعتبار شدن سفته از نظر شکلی (ابطال از ابتدا)
بی‌اعتباری شکلی سفته به معنای آن است که سفته از همان ابتدا، به دلیل عدم رعایت قوانین و مقررات مربوط به نحوه صدور آن، فاقد اعتبار لازم برای محسوب شدن به عنوان یک سند تجاری است. در چنین مواردی، سفته ممکن است کاملاً ابطال شود یا به یک سند عادی تقلیل یابد که از مزایای اسناد تجاری محروم است.
فقدان امضا یا مهر صادرکننده
امضا یا مهر صادرکننده، مهم‌ترین رکن برای ایجاد تعهد در سفته است. این عنصر نشان‌دهنده اراده و التزام شخص به پرداخت مبلغ مندرج در سفته است. سفته‌ای که فاقد امضا یا مهر صادرکننده باشد، صرفاً یک تکه کاغذ بی‌ارزش تلقی شده و هیچ‌گونه اعتبار تجاری یا حقوقی نخواهد داشت. در واقع، بدون امضا، هیچ‌گونه مسئولیتی متوجه صادرکننده نخواهد بود و امکان مطالبه وجه از طریق مراجع قانونی وجود نخواهد داشت. لازم به ذکر است که امضای درج شده باید قابل انتساب به صادرکننده باشد.
عدم درج مبلغ یا ابهام در آن
مبلغ سفته باید به صورت معین و بدون هرگونه ابهام در آن قید شود. این مبلغ معمولاً هم به عدد و هم به حروف درج می‌گردد. اگر مبلغی در سفته درج نشده باشد، آن سفته فاقد اعتبار تلقی میشود. همچنین، در صورت وجود تفاوت بین مبلغ عددی و حروفی، قانون مبلغ کمتر را معتبر می‌داند. ابهام در مبلغ میتواند زمینه ساز سوء استفاده و چالش‌های حقوقی شود و در نهایت به ابطال سفته یا کاهش اعتبار آن منجر گردد.
عدم درج تاریخ صدور
تاریخ صدور سفته، عنصری حیاتی برای تعیین مهلت واخواست و محاسبه مرور زمان قانونی برای طرح دعوی است. اگر سفته‌ای فاقد تاریخ صدور باشد، از نظر شکلی ناقص محسوب میشود و نمی‌تواند از تمامی مزایای یک سند تجاری بهره‌مند گردد. در این حالت، سفته به یک سند عادی تنزل پیدا می‌کند و دارنده آن برای مطالبه وجه، باید از طریق قواعد عمومی مربوط به اسناد عادی اقدام کند که فرآیندی طولانی‌تر و پیچیده‌تر است.
خط خوردگی، خدشه یا دستکاری در مندرجات سفته
هرگونه خط خوردگی، خدشه، یا دستکاری در مندرجات اصلی سفته، مانند مبلغ، تاریخ صدور، یا نام گیرنده، میتواند اعتبار آن را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. این تغییرات غیرمجاز، نشانه‌ای از عدم قطعیت یا تقلب محسوب شده و دادگاه‌ها معمولاً با چنین سفته‌هایی با احتیاط برخورد می‌کنند. در بسیاری از موارد، سفته دستکاری شده کاملاً باطل میشود یا به سند عادی تنزل می‌یابد. اگر تغییرات جزئی و بدون قصد سوء استفاده باشد و طرفین آن را تأیید کرده باشند، ممکن است دادگاه با نظر کارشناس خط به آن اعتبار دهد، اما در حالت کلی، از پذیرش سفته‌ای که دارای خدشه و دستکاری است، باید پرهیز کرد.
سفته سفید امضا و سوء استفاده
سفته سفید امضا، به سفته‌ای اطلاق میشود که فقط امضای صادرکننده در آن درج شده و سایر مندرجات مانند مبلغ، تاریخ، و نام گیرنده تکمیل نشده است. صدور سفته سفید امضا خطرات حقوقی بسیار بالایی دارد، زیرا دارنده سفته میتواند آن را به هر مبلغ و در هر تاریخی تکمیل کند. سوء استفاده از سفته سفید امضا در صورتی قابل اثبات است که صادرکننده بتواند اثبات کند سفته به امانت یا به عنوان ضمانت خاصی (مثلاً ضمانت حسن انجام کار) داده شده و دارنده از حدود توافق خارج شده است. در چنین شرایطی، اگر صادرکننده بتواند سوء نیت دارنده را اثبات کند، سفته میتواند باطل شود و حتی دارنده تحت پیگرد قانونی قرار گیرد. خانم مهسا صحرائی به عنوان بهترین وکیل ملکی در اصفهان و یک متخصص حقوقی، همواره توصیه می‌کنند که در صورت صدور سفته سفید امضا برای ضمانت، حتماً روی خود سفته عبارت “بابت ضمانت” یا “بابت حسن انجام کار” قید شود و از دارنده رسید کتبی و جامع اخذ گردد تا در صورت بروز اختلاف، قابل استناد باشد.
سفته جعلی یا تقلبی
سفته جعلی یا تقلبی، سفته‌ای است که به صورت غیرقانونی و با هدف فریب ساخته شده است. این نوع سفته‌ها معمولاً فاقد شماره سریال معتبر، تمبر مالیاتی قانونی، یا کیفیت کاغذ استاندارد هستند. استفاده یا صدور سفته جعلی نه تنها به بی‌اعتبار شدن کامل سفته منجر میشود، بلکه دارای جنبه کیفری بوده و جرم محسوب میشود و میتواند پیامدهای قانونی سنگینی برای مرتکب در پی داشته باشد. تشخیص سفته‌های اصلی از جعلی، نیازمند دقت به جزئیات و در صورت لزوم، استعلام از مراجع مربوطه است.
دلایل از دست دادن مزایای قانونی (بی اعتبار شدن تجاری) سفته
حتی اگر یک سفته از نظر شکلی کامل و معتبر باشد، عدم پیگیری و اقدامات قانونی به موقع میتواند منجر به از دست دادن مزایای تجاری آن شود. در این حالت، سفته به کلی بی‌اعتبار نمی‌شود، اما قابلیت وصول آن از طریق روش‌های سریع و ویژه اسناد تجاری سلب شده و به یک سند عادی تبدیل می‌گردد که وصول آن نیازمند طی کردن فرآیندهای حقوقی عمومی و بعضاً طولانی‌تر است.
عدم واخواست به موقع سفته
واخواست سفته، به معنای گواهی عدم پرداخت سفته در سررسید آن است که توسط واخواست‌نامه در محاکم قضایی یا دفاتر اسناد رسمی ثبت میشود. این اقدام برای حفظ مسئولیت تضامنی ظهرنویسان و ضامنین سفته ضروری است. مهلت قانونی واخواست سفته، ۱۰ روز از تاریخ سررسید آن است. اگر دارنده سفته در این مهلت قانونی اقدام به واخواست نکند، سفته مزایای تجاری خود را از دست می‌دهد. پیامدهای عدم واخواست به موقع عبارتند از:
- سقوط مسئولیت تضامنی ظهرنویسان و ضامنین: در این صورت، دارنده سفته تنها میتواند علیه صادرکننده سفته طرح دعوی کند و دیگر نمی‌تواند از ظهرنویسان یا ضامنین مبلغ سفته را مطالبه نماید.
- تبدیل سفته از سند تجاری به سند عادی: با عدم واخواست، سفته اعتبار خود را به عنوان یک سند لازم‌الاجرا از دست می‌دهد و مانند یک سند عادی تلقی میشود. این امر به معنای از دست دادن امتیازاتی مانند سهولت در توقیف اموال و سرعت در رسیدگی‌های قضایی است.
مرور زمان قانونی برای طرح دعوی
پس از واخواست سفته، مهلت‌های قانونی مشخصی برای طرح دعوی جهت مطالبه وجه آن وجود دارد که به آن‌ها مرور زمان گفته میشود. رعایت این مهلت‌ها برای حفظ حق مراجعه به تمامی متعهدان سفته (صادرکننده، ظهرنویسان، و ضامنین) ضروری است:
- مرور زمان علیه ظهرنویسان و ضامنین: دارنده سفته باید ظرف مدت یک سال از تاریخ واخواست سفته، علیه ظهرنویسان و ضامنین طرح دعوی کند. پس از انقضای این مهلت، حق رجوع به آن‌ها ساقط میشود و تنها امکان مطالبه از صادرکننده باقی می‌ماند.
- مرور زمان علیه صادرکننده سفته: به طور کلی، مرور زمان برای طرح دعوی علیه صادرکننده سفته، پنج سال از تاریخ سررسید یا واخواست آن (هر کدام که مؤخرتر باشد) است. البته برخی حقوقدانان این مدت را متفاوت تفسیر می‌کنند. لازم به ذکر است که حتی پس از گذشت این دوره، سفته به کلی بی‌اعتبار نمی‌شود، اما مطالبه آن دشوارتر شده و ممکن است تنها به عنوان یک سند عادی با رعایت قواعد عمومی دعوی قابل پیگیری باشد.
در جدول زیر، تفاوت‌های کلیدی بین بی‌اعتباری شکلی و از دست دادن مزایای تجاری سفته آورده شده است:
| ویژگی | بی‌اعتباری شکلی | از دست دادن مزایای تجاری |
|---|---|---|
| زمان وقوع | از همان ابتدا (هنگام صدور) | پس از صدور (به دلیل عدم پیگیری به موقع) |
| علت | نقص در مندرجات ضروری سفته (ماده ۳۰۸ ق.ت) | عدم واخواست در مهلت قانونی یا مرور زمان |
| نتیجه | ابطال سفته یا تقلیل به سند عادی بدون اعتبار تجاری | تبدیل سفته از سند تجاری به سند عادی (مزایای ویژه ساقط میشود) |
| قابلیت وصول | بسیار دشوار یا غیرممکن، مگر اثبات تعهد اصلی | قابل وصول، اما از طریق قواعد عمومی دعوی (نه روش‌های سریع تجاری) |
| مسئولیت ظهرنویسان/ضامنین | وجود ندارد (چون سند از اساس باطل است) | سقوط می‌کند (تنها مسئولیت صادرکننده باقی می‌ماند) |
موارد خاص بی اعتبار شدن یا چالش در وصول سفته
علاوه بر دلایل شکلی و تجاری که به بی‌اعتباری سفته منجر می‌شوند، شرایط و موقعیت‌های خاصی نیز وجود دارند که می‌توانند وصول سفته را با چالش مواجه کرده یا حتی آن را بی‌اعتبار سازند. آگاهی از این موارد، به افزایش دقت در معاملات با سفته کمک می‌کند.
سفته ضمانت و شرایط ابطال آن
سفته‌های ضمانت، از جمله سفته حسن انجام کار یا سفته ضمانت وام، با سفته‌های عادی که برای پرداخت دین صادر می‌شوند، تفاوت ماهوی دارند. این سفته‌ها مشروط به تحقق یک واقعه یا عدم انجام یک تعهد صادر می‌شوند و صرفاً جهت تضمین هستند. بی‌اعتبار شدن سفته ضمانت در صورتی اتفاق می‌افتد که صادرکننده بتواند اثبات کند شرط ضمانت محقق نشده یا دارنده سفته از آن سوء استفاده کرده است. به عنوان مثال، در سفته حسن انجام کار، کارفرما تنها در صورتی میتواند سفته را وصول کند که بتواند قصور یا تخلف کارمند را در انجام وظایفش اثبات نماید. اگر کارمند بتواند ثابت کند که وظایف خود را به درستی انجام داده یا تخلفی مرتکب نشده است، سفته ضمانت بی‌اعتبار شده و قابل وصول نخواهد بود. لذا، درج عبارت “بابت ضمانت” یا “بابت حسن انجام کار” روی سفته و اخذ رسید کتبی با ذکر دقیق شرایط ضمانت، از اهمیت بالایی برخوردار است.
پرداخت مبلغ سفته و عدم استرداد آن
یکی از اشتباهات رایج، پرداخت مبلغ سفته بدون دریافت اصل سفته یا اخذ رسید معتبر است. در صورت پرداخت مبلغ سفته، صادرکننده باید اصرار به استرداد اصل سفته داشته باشد. اگر به هر دلیلی سفته مسترد نشود، صادرکننده در آینده ممکن است با مطالبه مجدد وجه آن مواجه شود. در این شرایط، اثبات پرداخت وجه بر عهده صادرکننده است. ارائه مستنداتی مانند فیش واریزی بانکی، پیامک تأیید پرداخت، شهادت شهود، یا هر گونه سند کتبی که دال بر پرداخت وجه سفته باشد، میتواند در دادگاه به عنوان دلیل اثبات پرداخت مورد استفاده قرار گیرد. عدم توانایی در اثبات پرداخت، حتی اگر واقعاً مبلغ پرداخت شده باشد، میتواند به محکومیت مجدد صادرکننده منجر شود.
فوت یا ورشکستگی صادرکننده/دارنده
فوت یا ورشکستگی طرفین سفته، تأثیراتی بر اعتبار و فرآیند وصول آن خواهد داشت. با فوت صادرکننده، وراث او مسئول پرداخت مبلغ سفته از اموال باقی‌مانده متوفی خواهند بود. در صورت فوت دارنده، وراث او می‌توانند نسبت به مطالبه وجه سفته اقدام کنند. اما در مورد ورشکستگی، وضعیت پیچیده‌تر است. اگر صادرکننده سفته ورشکسته شود، دارنده سفته برای مطالبه وجه باید به مدیر تصفیه مراجعه کرده و در لیست غرما (طلبکاران) قرار گیرد. فرآیند وصول در این حالت تابع قوانین ورشکستگی خواهد بود و ممکن است با تأخیر یا کاهش در مبلغ وصولی همراه شود. ورشکستگی دارنده نیز میتواند حقوق مربوط به سفته را به مدیر تصفیه منتقل کند.
سفته مفقودی
مفقود شدن سفته، میتواند خطرات جدی برای دارنده و حتی صادرکننده آن در پی داشته باشد. اگر سفته‌ای گم شود، دارنده آن باید فوراً نسبت به اعلام مفقودی و انتشار آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار اقدام کند تا از سوء استفاده‌های احتمالی جلوگیری شود. سپس باید طی مراحلی از مراجع قضایی، حکم ابطال سفته مفقودی را دریافت کرده و در صورت نیاز، صادرکننده را ملزم به صدور سفته جدید (المثنی) نماید. عدم اعلام به موقع مفقودی میتواند منجر به این شود که فردی که سفته را پیدا کرده است، به عنوان دارنده با حسن نیت شناخته شده و بتواند وجه آن را مطالبه کند، که این امر مسئولیت صادرکننده را از بین نمی‌برد، اما میتواند چالش‌هایی را برای دارنده اصلی ایجاد کند.
فسخ معامله اصلی
در بسیاری از موارد، سفته بابت تضمین یا پرداخت در یک معامله اصلی صادر میشود. اگر آن معامله اصلی به هر دلیلی (مانند عدم اجرای تعهدات، فسخ قرارداد، یا بطلان معامله) فسخ یا باطل شود، تکلیف سفته‌ای که بابت آن معامله صادر شده، چه خواهد بود؟ در چنین شرایطی، صادرکننده سفته میتواند با اثبات فسخ یا بطلان معامله اصلی در دادگاه، خواستار ابطال سفته شود. اگر سفته در دست شخص ثالثی باشد که با حسن نیت آن را دریافت کرده است، وضعیت پیچیده‌تر میشود و ممکن است صادرکننده نتواند به راحتی از مسئولیت خود مبرا شود. اثبات این موضوع که سفته بدون دلیل قانونی در جریان است، بر عهده صادرکننده است.
آگاهی از ظرایف حقوقی سفته، چه در زمان صدور و چه در مراحل وصول، از اهمیت حیاتی برخوردار است. بسیاری از چالش‌های حقوقی و مالی ناشی از عدم توجه به جزئیات قانونی و عدم پیگیری‌های به موقع رخ می‌دهند.
راهکارهایی برای جلوگیری از بی‌اعتبار شدن سفته
برای حفظ اعتبار و قابلیت وصول سفته، چه به عنوان صادرکننده و چه به عنوان دارنده، رعایت نکات و اقدامات پیشگیرانه ضروری است. این راهکارها به شما کمک می‌کنند تا از مشکلات حقوقی و مالی احتمالی جلوگیری کنید و حقوق خود را به بهترین شکل ممکن حفظ نمایید.
۱. دقت کامل در پر کردن تمامی مندرجات سفته
- تمامی قسمت‌های مربوط به مبلغ (به عدد و حروف)، تاریخ صدور، تاریخ سررسید، نام گیرنده و نام صادرکننده را به دقت و بدون هیچ‌گونه اشتباه یا قلم‌خوردگی تکمیل کنید.
- در صورت وجود هرگونه تفاوت بین مبلغ عددی و حروفی، مبلغ کمتر معتبر خواهد بود، بنابراین اطمینان حاصل کنید که هر دو یکسان هستند.
- امضای صادرکننده باید واضح، کامل، و مطابق با نمونه امضای او باشد.
۲. عدم قبول یا صدور سفته‌های دارای خط خوردگی
- از پذیرش سفته‌هایی که در آن‌ها خط خوردگی، خدشه، یا تغییرات غیرمجاز وجود دارد، جداً خودداری کنید. این سفته‌ها می‌توانند در آینده مشکلات حقوقی جدی ایجاد کنند.
- اگر نیاز به اصلاحی بود، حتماً یک سفته جدید صادر کنید.
۳. اخذ رسید جامع و دقیق برای سفته‌های ضمانت
- هنگامی که سفته‌ای را به عنوان ضمانت (مثلاً سفته حسن انجام کار یا ضمانت وام) صادر می‌کنید، حتماً روی خود سفته و در محل مناسب عبارت “بابت ضمانت حسن انجام کار” یا “بابت ضمانت وام شماره…” را درج کنید.
- از دارنده سفته، رسید کتبی و جامع با ذکر شماره سریال سفته، مبلغ، تاریخ، و مهم‌تر از همه، علت دقیق و شرایط استفاده از سفته (مثلاً در صورت عدم انجام تعهدات خاص) دریافت کنید.
۴. واخواست به موقع سفته در صورت عدم پرداخت در سررسید
- اگر سفته در سررسید خود پرداخت نشد، برای حفظ مزایای تجاری آن (مانند مسئولیت تضامنی ظهرنویسان و ضامنین)، باید ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ سررسید، اقدام به واخواست آن کنید.
- عدم واخواست به موقع، سفته را به یک سند عادی تبدیل می‌کند و پیگیری آن را دشوارتر می‌سازد.
۵. نگهداری سفته در محل امن و ثبت مشخصات آن
- سفته‌های خود را در محلی امن و دور از دسترس افراد غیرمجاز نگهداری کنید.
- برای جلوگیری از مشکلات ناشی از مفقود شدن، یک کپی از سفته‌ها تهیه کرده و مشخصات کامل آن‌ها (شماره سریال، مبلغ، تاریخ‌ها، و نام طرفین) را ثبت کنید.
۶. مشاوره با متخصصین حقوقی
- قبل از صدور یا قبول سفته در معاملات مهم یا پیچیده، حتماً با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت کنید.
- مهسا صحرائی به عنوان یک وکیل با تجربه، می‌توانند در خصوص نحوه صحیح تکمیل سفته، ارزیابی اعتبار آن، و اقدامات لازم در صورت بروز اختلاف، راهنمایی‌های ارزشمندی ارائه دهند. این مشاوره میتواند از بروز مشکلات حقوقی و مالی بزرگ در آینده جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری
سفته به عنوان ابزاری قدرتمند در روابط مالی و تجاری، اگرچه مزایای بی‌شماری دارد، اما ظرایف حقوقی آن ایجاب می‌کند که با آگاهی و دقت کامل مورد استفاده قرار گیرد. همانطور که در این مقاله به تفصیل بررسی شد، بی‌اعتبار شدن سفته میتواند ناشی از دو دسته اصلی دلایل باشد: نقص‌های شکلی در زمان صدور که منجر به ابطال از ابتدا میشود (مانند فقدان امضا، ابهام در مبلغ، یا خط خوردگی) و عدم رعایت مهلت‌ها و فرآیندهای قانونی پس از صدور که به از دست دادن مزایای تجاری آن می‌انجامد (مانند عدم واخواست به موقع یا مرور زمان). موارد خاصی نظیر سفته‌های ضمانت، سوء استفاده از سفته سفید امضا، و پیامدهای فوت یا ورشکستگی نیز پیچیدگی‌های خاص خود را دارند که نیازمند توجه ویژه است.
برای جلوگیری از بی‌اعتبار شدن سفته‌ها و حفظ حقوق خود، ضروری است که همواره در تکمیل مندرجات سفته نهایت دقت را به کار ببندید، از پذیرش یا صدور سفته‌های دارای نقص خودداری کنید، برای سفته‌های ضمانت رسید معتبر و جامع اخذ نمایید و در صورت عدم پرداخت در سررسید، واخواست قانونی را در مهلت مقرر انجام دهید. دانش حقوقی در این زمینه نه تنها از ضررهای مالی جلوگیری می‌کند، بلکه مسیرهای قانونی را برای احقاق حق هموار می‌سازد. توصیه میشود در موارد پیچیده و برای اطمینان از صحت اقدامات، حتماً از مشاوره با متخصصین حقوقی بهره‌مند شوید. این تدابیر پیشگیرانه، ستون فقرات معاملاتی امن و مطمئن با سفته را تشکیل می‌دهند و به حفظ آرامش خاطر شما در دنیای پر چالش معاملات کمک شایانی خواهند کرد.
سوالات متداول
آیا اگر مبلغ سفته فقط به عدد نوشته شده باشد و به حروف قید نگردد، سفته بی‌اعتبار میشود؟
خیر، عدم درج مبلغ به حروف به تنهایی باعث بی‌اعتبار شدن کامل سفته نمی‌شود، اما مطابق ماده 308 قانون تجارت، درج مبلغ به حروف یکی از مندرجات مهم است و در صورت اختلاف بین مبلغ عددی و حروفی، مبلغ کمتر معتبر خواهد بود.
مهلت قانونی برای طرح دعوا علیه صادرکننده سفته پس از واخواست چقدر است؟
مرور زمان برای طرح دعوا علیه صادرکننده سفته، معمولاً پنج سال از تاریخ سررسید یا واخواست (هر کدام که مؤخرتر باشد) است. پس از این مدت، مطالبه وجه سفته دشوارتر شده و تنها ممکن است به عنوان یک سند عادی قابل پیگیری باشد.
در صورتی که سفته بابت ضمانت به کارفرما داده شده باشد اما کارفرما آن را بدون دلیل موجه اجرا بگذارد، چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟
صادرکننده میتواند با طرح دعوی در دادگاه، اثبات کند که سفته بابت ضمانت بوده و شرط ضمانت محقق نشده است (مثلاً تخلفی از سوی کارمند صورت نگرفته است). ارائه رسید کتبی ضمانت یا قید عبارت “بابت ضمانت” روی سفته، در این موارد بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
آیا می‌توان سفته‌ای را که به نام “وجه حامل” صادر شده و در آن خط خوردگی وجود دارد، به صورت قانونی مطالبه کرد؟
وجود خط خوردگی در سفته، حتی اگر در وجه حامل باشد، میتواند اعتبار سفته را به شدت کاهش دهد یا آن را به سند عادی تبدیل کند. دادگاه‌ها معمولاً با احتیاط با چنین سفته‌هایی برخورد می‌کنند و ممکن است برای اثبات صحت مندرجات آن، نیاز به کارشناسی خط یا دلایل دیگر باشد.
اگر سفته را از دکه‌های روزنامه‌فروشی تهیه کرده باشیم و مشخص شود که شماره سریال آن مشکل دارد، آیا امکان ابطال آن وجود دارد؟
سفته‌ای که شماره سریال آن مشکل داشته یا تقلبی باشد، فاقد اعتبار قانونی است و میتواند به کلی باطل شود. بهتر است سفته را از بانک‌ها تهیه کنید تا از اصالت آن اطمینان حاصل نمایید. در صورت کشف جعلی بودن، موضوع دارای جنبه کیفری نیز خواهد بود.
